Rijks Hoogere Burgerschool

De Hoogere Burgerschool in Plantsoen-West, ca 1890-1905.

De foto toont de Rijks Hoogere Burgerschool (HBS) in Plantsoen-West aan de buitenste stadssingel. Op 14 september 1871 werd de school geopend. De voorzijde keek uit op het Kalfsveld, waar de artilerie haar oefeningen hield. De achterzijde bevond zich aan Achter de Utrechtse Poortwal (inmiddels ook verdwenen).

De locatie op een stadsplattegrond eind 19e eeuw.

Van 1923 tot 1933 heeft het Gymnasium hier gezeten. Tijdens en na de oorlog was het een distributiekantoor, op 11 februari 1944 werd er een mislukte overval op gepleegd. Na 1950 zaten er diverse sociale en culturele instellingen in het gebouw. In 1958 werd het gebouw gesloopt vanwege de bouw van het nieuwe hoofdpostkantoor.

 Leerlingen en leraren, ca 1895.

---

bron:
– www.archiefeemland.nl
– Onderwijs in Amersfoort 1850-1920 (M.L.J. Meijer, 2004)

Arnhemseweg 4 Steenhouwerij Van Dijk

 Arnhemseweg 4, 1948.

In het met klimop begroeide pand Arnhemseweg 4 was tussen 1894 en 1950 steenhouwerij Van Dijk gevestigd. Links een deel van Arnhemseweg 2; het kantoor van Pon automobielhandel.

Zijgevel en tuin van het pand Arnhemseweg 4 (ca 1920-1940).

In 1950 werd het pand gesloopt; het terrein werd onderdeel van het terrein van Pon met daarop onder andere een pompstation.

Pon pompstation, Arnhemseweg 4.

De Volkswagen heeft kenteken L-303. Tussen 1906 en 1951 werden kentekens uitgegeven per provincie; de L werd in Utrecht toegepast.

---

bron:
– www.archiefeemland.nl

Kamp 46 Witte Trapgevel

Kamp 46 (rechts, met trapgevel) ca. 1870 (foto Wed. J. van Koningsveld).

Kamp 46 met witte trapgevel. Oude benaming: Kampstraat C 89. Gesloopt (in zijn geheel, of enkel de voorgevel) voor 1924. Ter linkerzijde nummer 44 op de hoek met de Oliesteeg. Op de achtergrond de Kamperbinnenpoort.

Kamp 44, 46 (witte trapgevel), 48 etc. in de richting van de Hogeweg, in 1865.

De panden op nummer 44, 48 en 50 bestaan nog. Waar is heden ten dage de kikker(?) bovenop Kamp 50 gebleven…

Amersfoortsche Courant, 28-2-1887.

---

bron:
– www.archiefeemland.nl

Buitenverblijf Eemzicht

Buitenverblijf Eemzicht aan de Kleine Koppel, ca. 1870 (Wed. J. van Koningsveld)

Aan de Kleine Koppel stond het buitenverblijf Eemzicht. Op de bovenste foto is het het witte huis rechts van het midden. Er achter is de inmiddels wiekloze molen De Rijzende Zon te zien, en links een deel van het oude pakhuis De Spijker. Eemzicht werd, waarschijnlijk tussen 1830 en 1850, gebouwd als villa. In 1885 begin B.W. Speelberg er een wasserij.

 Eemzicht ca 1918.

Nadat hij in 1899 een contract sloot met het Rijk voor het wassen van militaire spullen werd de wasserij uitgebreid aan de noordzijde met een gebouw van 3 etages (rechts op bovenstaande foto). De onderste etage daarvan bestaat anno 2012 nog steeds en hoort bij het gebouw van Rohm & Haas.

Uitsnede van een luchtfoto uit 1951-1952 (NLR Mij. Meteor)

Op een luchtfoto begin jaren 50 is Eemzicht nog enigszins te ontwaren. Het voorste deel stak uit en werd daarom gesloopt, maar de dakkapellen zijn nog duidelijk zichtbaar. Tegenwoordig is de oude villa vrijwel helemaal ingebouwd en bijna niet meer herkenbaar.

 Amersfoortsche Courant, 6-9-1886

Amersfoortsche Courant, 20-2-1896

---

bronnen:
– www.archiefeemland.nl

Theepaviljoen ’t Stort

Theepaviljoen ’t Stort op de Snoekheuvel, ca. 1899-1904.

Ten zuiden van Amersfoort ligt de Snoeckgensheuvel, deze wordt voor het eerst in een akte uit 1475 vermeld. Later werd deze plek de Snoekheuvel of ’t Stort genoemd, naar het bij het aanleg van het spoorwegemplacement vrijgekomen zand dat hier gestort was. Er werd een park aangelegd waar het prettig wandelen was, en tussen 1899 en 1904 kon bij uitspanning ’t Stort van het uitzicht worden genoten. Later werd er een villa gebouwd, en nog later kwamen er woningen en een appartementencomplex. In 1954 werd de naam ’t Stort weer vervangen door het chiquer klinkende Snoeckgensheuvel.

---

bronnen:
– www.archiefeemland.nl
– Historische Encyclopedie Amersfoort

Hotel Monopole

Hotel Monopole aan het Stationsplein, ca. 1920 (foto Atelier Serré, Amersfoort)

Tegenover het station, op de hoek met de Koninginnelaan (later Koningin Wilhelminalaan), lag Hotel Café Restaurant Monopole aan het Stationsplein 6. Het hotel werd in 1906 geopend onder de naam Bellevue.

De serre aan de voorzijde, ca 1922 (foto Atelier Serré, Amersfoort)

In 1918 werd de naam gewijzigd in Monopole. In 1978 werd het gesloopt.

Hotel Monopole in zijn nadagen (foto Elias Ruitenberg, 1976-78).

---

bron:
– www.archiefeemland.nl

Postkantoor Kortegracht

Postkantoor aan de Kortegracht ca 1900 (bewerkte ansichtkaart van uitgeverij G.J. Slothouwer).

Of ik het mooi had gevonden weet ik niet, maar het was in ieder geval een markant gebouw. Het stond aan de Kortegracht A367 (huidige nummer 7) en werd op 1 mei 1892 in gebruik genomen. Het pand er rechts naast op nummer 5 werd in 1916 bij het postkantoor getrokken. Het gebouw ter linkerzijde (‘handel in aardappelen’) is tegenwoordig onderdeel van het Mondriaanhuis.

Postkantoor aan de Kortegracht ca 1892-1900, J. G. Kramer.

In 1964 werd het gesloopt. Tegenwoordig staat een deel van het Drakennest op deze plek.

---

bron:
– www.archiefeemland.nl

Herstellingsoord Het Treekerbergje

Het Treekerbergje aan de Leusderweg 302, 1913. 

Het Treekerbergje aan de Leusderweg 302 was een herstellingsoord voor zwakke kinderen. Het was één van de panden van de Maatschappij Zandbergen. Op 21 November 1913 werd het geopend door Koningin-Moeder Emma.

Maatschappij Zandbergen is opgericht in 1874. Zij biedt jeugd- en opvoedhulp. Zandbergen bestaat nog steeds, maar het Treekerbergje is gesloopt in 1977.

---

bron:
– www.archiefeemland.nl

Kortegracht 3-5

Kortegracht 3 (rechts) en 5, 1905-1910.

Twee pittoreske pandjes aan het begin van de Kortegracht 3-5 (vlakbij de Langestraat). Ze doen middeleeuws aan, de bovenzijde van de rechtergevel was het behouden waard geweest.

Kortegracht 3 (rechts) en 5, ca 1900.

JDH van der Neut: “Op nummer 3 zat het bedrijf van leerlooier J.J. Kleber. In zijn schuur erachter werd vele jaren zondagsschool gehouden.” Beide panden waren uiterlijk in 1916 gesloopt.

 De huidige situatie. Het poortje rechts heeft het wel overleeft.

---

bron:
– www.archiefeemland.nl

Villa Gretha – Villa Rozenhof

Villa Rozenhof, ca. 1934 (foto P.H. Huizinga).

Schuin tegenover de Noack-fabriek bij de Asterstraat stond de Villa Gretha aan de Soesterweg 369 (huidige nummer 451). Omstreeks 1930 werd de villa  hernoemd in Villa Rozenhof.

Villa Gretha, ca 1910-1930 (in sepia omgezette ingekleurde ansichtkaart uitgeverij P.J.W., Amersfoort).

Tot ca. 1930 werd de villa bewoond door Johan G.F. van Achterbergh. Tijdens de Eerste Wereldoorlog stelde hij zijn villa ter beschikking voor het opvangen en huisvesten van vluchtelingen uit voornamelijk België. Later werd de villa bewoond door E. Noack. Ergens tussen 1932 en 1938 is de villa gesloopt.

Tekening van de Noack-fabriek aan de Soesterweg (ca. 1900-1940) met rechtsonderin de villa.

E. Noack’s Koninklijke Fijne Vleeschwaren- en Conservenfabriek, hofleverancier, stond bekend om zijn ham en rookworsten. In 1980 werd de productie gestaakt. Later werd het pand als opslagplaats gebruikt door boekhandel De Slegte.

Advertentie in de ANWB Kampioen, augustus 1954.

---

bron:
– www.archiefeemland.nl

De Witte Swaen

De Witte Swaen (derde van links) op een uitsnede van een foto uit 1864 (Lambert)

Tegenover de Hellestraat, op Utrechtsestraat 10-12, stond vroeger een groot patricierspand. Waarschijnlijk betreft het hier het (uit 1604?) daterende pand De Witte Swaen (De Witte Zwaan).

Utrechtsestraat ca. 1900 (uitsnede ansichtkaart Uitgeverij G. Riezenbos, Amersfoort)

Vroeger was in het pand (of een voorganger daarvan) een herberg gevestigd, eind 19e eeuw zat er de tabakshandel van H.G. v.d. Berg.

Rechts van het pand is een poort zichtbaar, deze leidde naar een binnenplaats waar de paarden en koetsen gestald konden worden.

Uitsnede van een panorama uit ca. 1957 (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Op bovenstaand panorama is de poort reeds vervangen door een klein pand, de binnenplaats is echter nog goed zichtbaar. Een stukje verderop zat logement De Vergulde Wagen, deze maakte van dezelfde binnenplaats gebruik. In 1964 werd dit gebied gesaneerd.

De situatie anno 2011: De Witte Swaen is vervangen door twee panden met ‘nep’-trapgevels. 

Ca 1902-1906 is het pand gesloopt en vervangen door twee panden in neorenaissancestijl, ontworpen door architect Herman Kroes (bekend van het ontwerp voor Museum Flehite).

---

bron:
– www.archiefeemland.nl

Utrechtsestraat 6 en 8

Uitsnede van een foto van de Utrechtsestraat uit 1864 (foto: Lambert)

Een trapgevel (huidige adres Utrechtsestraat 6.) en een klokgevel (Utrechtsestraat 8.) aan het begin van wat toen nog de Utrechtschestraat heette.

Op huisnummer A86 (nr 6.) zat schoen- en laarzenmaker H. v. Slooten. Op nummer A87 (nr 8.) zat kleermaker J.W. v.d. Vathorst.

De Utrechtsestraat ca. 1865-1880 

Op bovenstaande foto is het pand met de trapgevel (derde van links) inmiddels verdwenen. 

De Utrechtsestraat in 1899 (foto: Uitg. N.J. Boom, Amsterdam)

Op bovenstaande foto is nu ook het pand met de klokgevel (vierde van links) vervangen.

De situatie in 2011

---

bron:
– www.archiefeemland.nl

Apotheek v.d. Bovenkamp (Utrechtsestraat 45)

De apotheek aan de Utrechtsestraat 45, februari 1962 (Foto Bell)

Op de Utrechtsestraat nummer 45 zat decennialang apotheek W.A. v.d. Bovenkamp. Volgens het originele bijschrijft bij bovenstaande foto was dit het enige voorbeeld van de Art Nouveau in Amersfoort. Het pand werd in 1962 afgebroken.

De lokatie anno 2011

Utrechtsestraat 45 (links) en 43 (ca 1938-1955)

Let op de versieringen boven de raam- en deurpui, en de versierde ramen op de begaande grond. Rechts zat op nummer 43 herenmodezaak Koos Giesen. Ook dit pand is mooi versierd, deze versieringen zijn later van dit nog bestaande pand verdwenen.

Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik passeren in een rijtuig de Utrechtschestraat (ca 1902-1905)

Voordat het Art Noveau pand er gebouwd werd was de apotheek van W.A. v.d. Bovenkamp in een kleiner gebouw gevestigd. Op bovenstaande foto (gemaakt toen koningin Wilhelmina passeerde terwijl zij waarschijnlijk onderweg was van paleis Het Loo naar Den Haag) is dit het 3e pand vanaf links, te herkennen aan het opschrift ‘APOTHEEK’.

Dezelfde plek maar dan in 2011. Op de plek van de apotheek zit nu Krijco

---

bron:
– www.archiefeemland.nl

Zevenhuizen

Op de hoek Langestraat-Zevenhuizen stond vroeger een mooi oud pand. Helaas is er vrijwel geen afbeelding van bewaard gebleven. Het pand had een klokgevel en stond aan de overzijde van het nog bestaande café de Grote Slok.

Ter verduidelijking van de situatie een plattegrond (J.D.H. van der Neut, 1962) met de Hof aan de bovenzijde en de Langestraat aan de onderzijde. Zichtbaar is dat aan deze zijde van Zevenhuizen drie panden stonden: hoek Hof-Zevenhuizen, een middenpand en hoek Langestraat-Zevenhuizen. De plek waar vroeger het pand met de klokgevel stond is rechtsonder aangegeven. Het huidige adres daarvan is Langestraat 76, de oude nummering was van boven naar beneden F303, F304 en F305.

Eerst proberen wij te kijken naar het middenpand. Bovenstaande uitsnede van een foto van de Hof dateert uit 1855-1860. Het witte pand in het midden van de foto is café de Grote Slok. Helemaal rechts apotheek Kok. Het pand daar links naast lijkt aan de kant van Zevenhuizen een trapgevel te hebben.

Op deze ambrotypie uit 1855-1880 van apotheek Kok is de trapgevel links aan de zijgevel ook zichtbaar. Deze zou dan bij het middelste pand met huisnummer F304 gehoord hebben.

Deze foto uit 1870 (Weduwe J. van Koningsveld) toont de Langestraat met het pand met klokgevel. Aan de linkerzijde daarvan een pand met een mooie trapgevel (ook ingetekend op de plattegrond van J.D.H. van der Neut).

Hetzelfde gezichtspunt maar dan ca. 1875 (Weduwe J. van Koningsveld). De trapgevel op het pand er links naast is inmiddels verdwenen.

De situatie anno 2011 (let op de verdwenen dakkapel van de St. Joriskerk).

Een uitsnede van een anoniem olieverfschilderij uit de collectie van museum Flehite uit 1875-1900. Ook hierop is de klokgevel (vaag) zichtbaar.

Ansichtkaart uit 1901-1902 (uitgeverij Vivat, Amsterdam). Het hoekhuis is inmiddels verbouwd tot een kleiner pand. Het pand daar links naast is tevens zichtbaar op de foto uit 1875.

Uitsnede van een overzichtsfoto van de Hof (G. Riezebos Jz) zomer 1903. Het gehele complex met de drie panden is in juni afgebroken; het terrein is afgezet met een houten schutting.

In oktober 1903 werd op deze plek het nog bestaande Jugendstil winkelpand geopend. Op bovenstaande foto uit 1958 (Cas Oorthuys, Nederlands Fotomuseum) is ter linkerzijde nog het pand zichtbaar dat ook op de ansichtkaart staat. Inmiddels is dat pand ook gesloopt.

De situatie anno 2011.

---

bron:
– www.archiefeemland.nl
– Collectie Museum Flehite

Snouckaertlaan 23

De Snouckaertlaan (links, oude naam: Soesterweg) met rechts de afslag naar de Brouwersstraat (oude naam: Soesterdwarsstraat, en voorheen Oude Soesterweg), ca 1904-1905. Op de voorgrond het mooie witte pand Snouckaertlaan 23 a/b. De Soesterweg werd in de Franse Tijd aangelegd, op deze plek was sinds 1830 een tol gevestigd. De familie Kortbeek, die al tientallen jaren lang een bloemenhandel bestierde, vestigde hier in 1903 haar winkel.

Uitsnede Plattegrond van Amersfoort en omgeving (Van Pelt, 1956).

De situatie voordat de Stationsstraat (linksonder) werd doorgetrokken naar de Stadsring (daar waar de Asch v. Wijck straat overgaat in de Molenstraat).

Uitsnede luchtfoto (Aviodrome 14-4-1959).

Luchtfoto met rechtsonderaan de Stationsstraat die eindigt bij het witte pand aan de Snouckaertlaan 23. Linksonder de Phoenix Brouwerij, linksboven de Asch v. Wijck straat.

Snouckaertlaan 23 op 22-1-1957 met de bloemenwinkel van Kortbeek (foto Dhr J.D.H. van der Neut).

Advertentie in het Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander, 20-12-1926. Let op het telefoonnummer!

Afbraak in maart 1973. 

De situatie in 1987 met op de voorgrond de Snouckaertlaan, deze buigt rechts af naar de Brouwersstraat (foto Amersfoortsche Courant).  Vergelijk deze foto met de bovenste foto op deze pagina.

---

bron:
– www.archiefeemland.nl