Oliemolen De Rijzende Zon

 Molen ‘De Rijzende Zon’ aan de Kleine Koppel, 1864.

Aan de Kleine Koppel 14 stond de uit 1765 daterende molen ‘De Rijzende Zon’.  Het was een oliemolen; er werd olie geperst uit zaden (zoals lijnzaad).

Olieverf op doek, toegeschreven aan J.C. de Bruyn, 2e kwart 19e eeuw (uitsnede).

Gezicht op de Eem (uitsnede), olieverf, midden 19e eeuw.

De molen stond ook bekend onder de naam ‘De Zon’,  of simpelweg ‘de oliemolen’. Deze molen was een stellingmolen; om bij de wieken te kunnen komen was er een stelling (omloop) nodig.

Kleine Koppel, gezien vanaf de Grote Koppel richting centrum. In de achtergrond oliemolen ‘De Rijzende Zon’ zonder wieken. Foto weduwe J.  Koningsveld, 1870.

Omstreeks 1900 gingen de wieken eraf. Later werd het hele bovenstuk gesloopt en bleef enkel het onderstel over.

De Eemhaven, gezien vanaf de Koppelpoort, Jacob Olie Jzn., 1896.

Olieslager Van Nieuwenhuizen nam in 1924 de molen over voor de graan- en meelhandel. Het restant van de molen werd als pakhuis gebruikt.

Onderstel van molen “De Rijzende Zon”, Gideon Boekenoogen, 1905/1920.

Het restant van de molen bleef staan tot 1940. Donderdagavond 11-4-1940  stortte het ineen. De inhoud, ruim 400.000 kg mais, stortte naar beneden samen met grote brokken steen. Ook een groot gedeelte van de zeven meter hoge voorgevel viel in puin. Het was een geweldige ravage en de kade aan de Eem was over een groot oppervlak bedekt met mais en grote steenbrokken. Een arbeider die bij een vrachtauto voor het pand had gestaan werd hierbij bedolven en overleed.

Het opruimingswerk in volle gang.

Nieuwe Amersfoortsche Courant, 31-03-1883.

 

---

bronnen:
– www.archiefeemland.nl
– www.beeldbank.amsterdam.nl (foto Jacob Olie Jzn.)
– Collectie Museum Flehite
– B.G.J. Elias en P.C.B. Maarschalkerweerd: “Amersfoort verleden tijd”, 1988.
– Agenda Flehite, 1981 en 1989.